FOR ENGLISH>>

Είδηση Νo 1
“Πολίτες θα καθαρίσουν από γκράφιτι τον πεζόδρομο της Αποστόλου Παύλου’
Η δράση αυτή, που καλεί τους πολίτες να προστατέψουν και να αναδείξουν την πόλη τους, είναι αποτέλεσμα συνεργασίας τριών φορέων: της ομάδας πολιτών «Κάθε Σάββατο στην Αθήνα» του δημοσιογράφου Νίκου Βατόπουλου, του δήμου Αθηναίων και του αντιδημάρχου Καθαριότητας, Ανδρέα Βαρελά, και της εταιρείας αντιγκράφιτι υλικών Booka του Ηλία Ανδρεόπουλου. Με βασικό συνδετικό κρίκο και υποκινητή δράσεων και συλλογισμών υπέρ της πόλης τον Νίκο Βατόπουλο, γίνεται επιτέλους εφικτή αυτή η πανστρατιά δυνάμεων εις το όνομα της πόλης.” (πηγή εδώ)

Η ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗ ΛΕΞΗ ΠΟΛΙΤΗΣ
Αυτές είναι δυο πολύ πρόσφατες ειδήσεις του μηνός Νοεμβρίου2014. Μπορεί να είναι μικρές κι ασήμαντες, αλλά υπάρχει σ’ αυτές κάτι εξαιρετικά ενδιαφέρον που είναι όχι το ίδιο το γεγονός, αλλά η γλώσσα της είδησης και πιο συγκεκριμένα η χρήση της λέξης πολίτης. Η ιδιαίτερη χρήση της λέξης πολίτης είναι η είδηση πίσω από την είδηση. Ένα χρόνο πριν οι τίτλοι και των δυο ειδήσεων θα ήταν διαφορετικοί, όπως αποδεικνύει και ένα google search με τους αντίστοιχους όρους. Σαν τίτλο της πρώτης είδησης θα διαβάζαμε “εθελοντική δράση καθαρισμού…” και σαν τίτλο της δεύτερης “οι κάτοικοι του ιστορικού κέντρου…”
Να όμως που η λέξη πολίτης έρχεται να αντικαταστήσει την λέξη εθελοντής και κάτοικος, εκτοπίζοντας τελείως τη λέξη δημότης. Η μικρή αυτή γλωσσολογική μετατόπιση δεν θα είχε και πολύ σημασία αν ίσχυε για κάθε αντίστοιχη είδηση. Αν δηλ. όλοι οι εθελοντές που καθαρίζουν ονομάζονταν πολίτες και όλοι οι κάτοικοι που συζητούν για τις γειτονιές τους ονομάζονταν επίσης πολίτες. Κάποιοι ενεργοί πολίτες όμως, όπως στην Ακαδημία Πλάτωνος, παραμένουν “κάτοικοι”, ενώ αυτοί που καθαρίζουν την Απόστολου Παύλου και συνευρίσκονται στα γραφεία της ΕΛΛΕΤ αναβαθμίζονται σε “πολίτες”.

Συνήθως η προπαγανδιστική χρήση της λέξης πολίτης συνδέεται με τον σκοπό του να τονισθεί και να γίνει διακριτή η Ελληνική εθνική ταυτότητα. Με αυτή την χροιά χρησιμοποιείται στα δελτία ειδήσεων για να γίνει η διάκριση ανάμεσα στον εγκληματία αλλοδαπό και τον θύμα Έλληνα πολίτη, ή αντίστροφα, επιβραβεύοντας τον αλλοδαπό που πετυχαίνει κάποιο επίτευγμα αναβαθμίζοντάς τον σε πολίτη, άρα άξιο να είναι Έλληνα. Πρόκειται για μια τυπική χρήση του όρου πολίτης όπως αυτός ορίζεται στο πλαίσιο μιας εθνικής ταυτότητας και ενός κράτους Έθνους. Όταν μιλάμε όμως για τα ζητήματα της πόλης όπου εξίσου Έλληνες πολίτες, χωρίς εθνική διαφορά, διακρίνονται σε κατοίκους, εθελοντές και πολίτες τι νόημα παίρνει η λέξη πολίτης;
Η γλωσσική μετατόπιση από τον εθελοντή στον πολίτη γίνεται σε μια στιγμή όπου οι λέξεις πολίτης, ενεργός πολίτης και κοινωνία των πολιτών βρίσκονται πρώτες σε κάθε συζήτηση και χάραξη πολιτικής στην Ευρωπαϊκή Ένωση και διεθνώς, ενώ ο εθελοντής με όλα τα αρνητικά του πρόσημα πάει για απόσυρση. Γίνεται επίσης σε μια στιγμή που ο επανορισμός της έννοιας του πολίτη είναι επιτακτικός καθώς απαγκιστρώνεται από το σαφές πλαίσιο ορισμού του εντός ενός έθνους κράτους και διευρύνεται στο πλαίσιο μιας αποεθνικοποιημένης ή μετά-εθνικής- διεθνοποιημένης ταυτότητας. Τι σημαίνουν αυτά?
Χοντρικά η αποεθνικοποιημένη ταυτότητα είναι αυτή που παίρνει υπόσταση ακόμα και εντός ενός έθνους κράτους και ανεξαρτήτως αυτού μέσω της ενεργού συμμετοχής σε μικρότερα ή και πολύ μεγαλύτερα δίκτυα (πχ παίρνοντας μέρος σε ένα παγκόσμιο δημοψήφισμα). Είναι η ταυτότητα του πολίτη που ανήκει στην Κοινωνία των πολιτών και είναι αυτή που πιο πολύ έχει να κάνει με την κλίμακα των ζητημάτων της πόλης. Η μετα-εθνική ταυτότητα ταιριάζει πιο πολύ για να προσεγγίσουμε περιπτώσεις όπως των πολιτών της Ευρωπαϊκής Ένωσης που είναι συγχρόνως πολίτες ενός κράτους και μιας ένωσης κρατών.
Η Saskia Sassen που έχει εντρυφήσει στα θέματα αυτά έδωσε τον προηγούμενο Νοέμβριο στο creative summit της Στοκχόλμης μια ομιλία με το πολύ κρίσιμο ερώτημα του “Ποιος είναι ο πολίτης”. Η συζήτηση δεν είναι φιλολογική κι είναι εξόχως αιχμηρή. Αφορά τα δικαιώματά μας -το δικαίωμά μας στον χώρο. Ο ορισμός του πολίτη απαιτεί να ορίσουμε ποιός έχει δικαιώματα, ποιά δικαιώματα και πού.

Χάνοντας τα Δικαιώματα του Πολίτη
Όσο ο ορισμός της έννοιας “πολίτης” παραμένει περίπλοκος και νεφελώδης, μέσα στην ασάφεια που τον περιβάλει, τα δικαιώματα που τον συνοδεύουν λιγοστεύουν, όπως επανειλημμένα τόνισε η Sassen. Τα δικαιώματα χάνονται. Όχι όμως για όλους. Υπάρχουν οι προνομιακοί “πολίτες” όπως υπάρχουν και οι προνομιακοί “ξένοι”, επιχειρηματίες και creative νομάδες, και όλα αυτά δεν έχουν να κάνουν με κάποια φυλετική- εθνική ταυτότητα αλλά καθαρά με την οικονομική δύναμη και εξουσία. Μια νέα κοινωνία δομείται πέραν των εθνικών συνόρων όπου οι λίγοι κερδίζουν δικαιώματα και οι πολλοί τα χάνουν με αντάλλαγμα κάποια δευτερεύοντα, πιο ανώδυνα δικαιώματα.
Για παράδειγμα μπορεί κάποιος να αποκτήσει μόνιμη άδεια παραμονής στη χώρα μας αν αγοράσει ακίνητο αξίας μεγαλύτερο των 250.000 ευρώ, ενώ στη Μ. Βρετανία ένα παντρεμένο ζευγάρι στο οποίο ο ένας είναι μη Βρετανός δεν δικαιούνται να διαμένουν μαζί στη χώρα παρά μόνο αν είναι κάποιου εισοδήματος και άνω. Την ίδια στιγμή σε ειδικές οικονομικές ζώνες σε όλο τον πλανήτη πολυεθνικές εταιρείες και ξένοι επενδυτές, μη πολίτες της χώρας που επενδύουν, μπορούν να απολαμβάνουν εξαιρετικές διευκολύνσεις και απαλλαγές που δεν δικαιούνται οι πολίτες οι οποίοι από την άλλη είναι ανυπεράσπιστοι έναντι των εταιρειών. Τα δικαιώματα τους δεν έχουνε ισχύ εκεί.
Μπορεί λοιπόν οι επενδυτές να μην έχουν το τυπικό δικαίωμα της ψήφου, στο οποίο έχει πια περιοριστεί η συμμετοχή στη δημοκρατία, έχουν όμως το ελεύθερο να καταλύουν τους θεσπισμένους συλλογικά και από το κράτος κανόνες ρύθμισης της αγοράς και της εργασίας εντός αυτών των ζωνών, έχουν τέλος πολύ περισσότερο λόγο στην διακυβέρνησή μας από όλους εμάς τους πολίτες. Ακόμη χειρότερα θα γίνουν τα πράγματα αν θεσπιστεί η συμφωνία Ελευθέρου εμπορίου ΗΠΑ-ΕΕ (TTIP) σύμφωνα με την οποία οι εταιρείες θα έχουν το δικαίωμα να ενάγουν ακόμα και κράτη σε περιπτώσεις που θίγεται με οποιοδήποτε τρόπο η ανταγωνιστικότητά τους, σε περίπτωση δηλ. που το κράτος στηρίξει τα δικαιώματα των πολιτών του έναντι των εταιρειών. Αν λοιπόν αυτή συλλογική μας αυτορρύθμιση υπό τη σκέπη ενός κράτους, έρχεται δεύτερη σε ισχύ σε σχέση με μια εταιρεία, τότε σίγουρα δεν έχουμε Δημοκρατία. Το δικαίωμα στην ψήφο και την επιλογή των αιρετών αρχών του Δήμου ή του Κράτους είναι το λιγότερο όταν μέσω της επίκλησης της Κοινωνίας των πολιτών και των ειδικών ρυθμίσεων κάποιοι μπορούν να παραμερίζουν την αιρετή εξουσία και να παίρνουν αυτό που θέλουν.

Τι απάντησε η Κοινωνία των Πολιτών σε μια κίνηση προστασίας από όλα αυτά; Τον Ιούνιο του 2014, το Συμβούλιο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου του ΟΗΕ υιοθέτησε μια απόφαση για τη σύσταση μιας ομάδας εργασίας με στόχο την προετοιμασία «ενός νομικά δεσμευτικού οργάνου για τη ρύθμιση, στο διεθνές δίκαιο των δικαιωμάτων του ανθρώπου, των δραστηριοτήτων των πολυεθνικών και άλλων επιχειρήσεων». Όπως αναφέρεται σε άρθρο του Δ. Χριστόπουλου “Είναι χαρακτηριστικό ότι σε όλη τη διάρκεια της παρασκευαστικής διαδικασίας από το 2011 ως το 2014, μεγάλες διεθνείς οργανώσεις δικαιωμάτων του ανθρώπου, όπως η Διεθνής Αμνηστία και η Human Rights Watch, δεν έχουν λάβει θέση στο ζήτημα.” Οι οργανώσεις αυτές κατ’ εξοχήν εκφράσεις της Κοινωνίας των Πολιτών στάθηκαν λοιπόν αρχικά ενάντια στην υπεράσπιση των Δικαιωμάτων των Πολιτών.
Η Κοινωνία των Πολιτών δεν είναι αθώα- η συμμετοχή σ’ αυτή δεν μπορεί να υποκαθιστά την συμμετοχή μας στο Κράτος ή στον Δήμο. Μέτοχοι της κοινωνίας των πολιτών είναι ανεξαιρέτως ΜΚΟ, ενώσεις πολιτών, σωματεία και οτιδήποτε μη κυβερνητικό, χωρίς καμιά θεσμική διαβάθμιση μεταξύ τους. Καθώς δεν υπάρχει καμιά συλλογική απόφαση για το πώς η Κοινωνία των Πολιτών μπορεί να αυτορυθμιστεί, μέσα στη γενικότητα και στην ασάφειά της που υποτίθεται ότι ευνοεί και βάζει μπροστά όλους τους πολίτες, όλες οι διακρίσεις είναι δυνατές. Δεν πρόκειται για κοινωνία ισονομίας αλλά αντιθέτως για μια κοινωνία ζούγκλας. Προς το παρόν η Κοινωνία των Πολιτών είναι μια πρωτόγονη κοινωνία, όπου επικρατεί το δίκαιο του ισχυρού, όπου όποιος έχει τους πόρους και τα μέσα μπορεί να προχωρήσει. Μας φέρνει ξανά πίσω αιώνες από τα κηρύγματα της Γαλλικής Επανάστασης της οποίας το θεμελιακό κείμενο και μόνο με τον τίτλο του “Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη”, εξισώνει τον άνθρωπο και το δικαίωμα αυτού με τον πολίτη και το δικαίωμα αυτού. Άνθρωπος και Πολίτης- ένα και το αυτό. Η έκπτωση από τα προνόμια του πολίτη σημαίνει την έκπτωση από τα δικαιώματα του ανθρώπου κι αυτό είναι τόσο πια σαφές και ορατό γύρω μας από τη “γυμνή ζωή’ των χωρίς χαρτιά μεταναστών έως την πρόσφατη δήλωση της κυβερνητικής εκπρόσωπου τον Σεπτέμβρη του 2014, όταν κατά τον εκτοπισμό των Ρομά από το Χαλάνδρι δήλωσε στα μέσα πως απομακρύνθηκαν γιατί “δίπλα κατοικούσαν άνθρωποι”. Είναι λοιπόν εξόχως κρίσιμο το ποιος ορίζεται πολίτης, γιατί αυτός μετριέται και για άνθρωπος.

Αθήνα – Εκτροπές της κοινωνίας των πολιτών
Στα καθ’ ημάς, όσον αφορά τα ζητήματα της πόλης, ο ορισμός του πολίτη έχει να κάνει με το ποιος σχεδιάζει, ορίζει και νέμεται τον χώρο που ανήκει σε όλους μας. Οι αναφορές σε ενεργούς και μη πολίτες και η επίκληση στην κοινωνία των πολιτών δεν είναι ποτέ αθώα και έχει προσφέρει ουκ ολίγες φορές το άλλοθι και το επικοινωνιακό προκάλυμμα σε διάφορα οικονομικά συμφέροντα.
Το καλύτερο παράδειγμα είναι αυτό της εταιρείας Ολίαρος στο Μεταξουργείο που προσπαθεί να προωθήσει το επενδυτικό της σχέδιο σε ακίνητα στο Μεταξουργείο μέσα από κινήσεις όπως η ίδρυση της αστικής μη κερδοσκοπικής εταιρείας “πρότυπη γειτονιά Μεταξουργείο-Κεραμεικός”. Η “ΚΜ πρότυπος γειτονιά” υποδύεται ρόλους από την Κοινωνία των Πολιτών και με το καμουφλάζ μιας συλλογικότητας πολιτών που συμμετέχουν σε δράσεις και διεκδικούν για τη γειτονιά τους, διεκδικεί μέσω του Δήμου ευρωπαϊκές χρηματοδοτήσεις για τα καθαρά ιδιωτικά επενδυτικά σχέδια. Κομμάτια μάλιστα του επενδυτικού σχεδίου περιλαμβάνονται στο ΣΟΑΠ (Σχέδιο Ολοκληρωμένης Αστικής Παρέμβασης Αθήνας) ως δράσεις υπέρ των πολιτών, που καθόλου υπέρ τους τελικά δεν θα είναι. Το μείζον θέμα της πολυσυζητημένης περίπτωσης “Ολίαρος” ή “Τσάκωνας” δεν είναι το ιδιωτικό συμφέρον αλλά η παρενδυσία του σε δημόσιο.

Έχει ενδιαφέρον πως στον χάρτη Human Grid του TEDx Athens που στόχο έχει να χαρτογραφήσει την Αθηναϊκή Κοινωνία των Πολιτών μέσω των οργανώσεων και των φορέων της, από το Μεταξουργείο επιλέγεται να προβληθεί το “ΚΜ πρότυπος γειτονιά”, αντί για τα μπλογκ και τις συλλογικότητες των πραγματικών κατοίκων του Μεταξουργείου. Εξίσου πολιτική είναι η επιλογή του TEDx και στην γειτονιά της Κυψέλης. Την εποχή που η Δημοτική Αγορά της Κυψέλης ήταν ανοιχτή μέσω της κατάληψης των κατοίκων, ο χάρτης επιλέγει να αποτυπώσει όχι το μπλογκ της ομάδας που συντηρεί την κατάληψη, αλλά την κίνηση ilove kypseli, στηριζόμενη από τους καταστηματάρχες των καφετεριών της Κυψέλης που απαιτούν να κλείσει η ανοιχτή σε δράσεις και εκδηλώσεις κατάληψη. Ενώ λοιπόν έχουμε δυο διαφορετικές φωνές συλλογικοτήτων μόνο η μία αναγνωρίζεται και προβάλλεται και αυτή η μια πετυχαίνει να ακουστεί από το Δήμο το αίτημα των “πολιτών” για κλείσιμο της Αγοράς, αίτημα καθόλου κοινό των πολιτών.

Στις περιπτώσεις όπου δραστηριοποιούνται περισσότερες από μία συλλογικότητες σε μία γειτονιά, η επίλυση των θεμάτων τους σε καμιά περίπτωση δεν μπορεί να γίνεται με τους επιλεκτικούς όρους της Κοινωνίας των πολιτών, η προβληματικότητά της οποίας αναδεικνύεται εδώ πλήρως.

Μια άλλη ιδιαίτερη περίπτωση όπου η πίστη στην Κοινωνία των Πολιτών μπορεί να κλονιστεί αποτελεί η περίπτωση της Πλάκας και των κατοίκων της ή καλύτερα μέρους των κατοίκων της. Ενώ υπάρχει μια γενική πανελλήνια κατακραυγή απέναντι στο ΤΑΙΠΕΔ και στην πώληση μέσω αυτού δημοσίας κτήσης -ακίνητων και γης-, η μόνη περίπτωση που δεν συνάντησε αντιδράσεις αλλά χαιρετίστηκε με ενθουσιασμό από τους κατοίκους ήταν τα 19 ακίνητα του Υπουργείου Πολιτισμού στην Πλάκα. Όλα στον άμεσο περίγυρο της Ακρόπολης, στην λεγόμενη “ζώνη προστασίας”, στεγάζουν υπηρεσίες του ΥΠΠΟ ή είναι δεσμευμένα για ανασκαφή. Τι συμβαίνει και το λαομίσητο ΤΑΙΠΕΔ βρήκε πρόθυμους συμμάχους σε μια μειοψηφία κατοίκων στην Πλάκα; Οι κάτοικοι αυτοί, ιδιοκτήτες ακινήτων τεραστίας αξίας με μεγάλη οικονομική επιφάνεια, χρόνια προσπαθούν να εδραιώσουν στην Πλάκα ένα καθεστώς πολυτελούς γειτονιάς για λίγους χωρίς τον θόρυβο των πολλών. Το ενδεχόμενο να αγοραστούν τα ακίνητα του ΥΠΠΟ από πλούσιους Βορειο-ευρωπαίους για χρήση κατοικίας είναι απολύτως ταιριαστό στο σενάριο τους, σε αντίθεση με μια πιθανή χρήση πχ ως καλλιτεχνικού ξενώνα ή στέγη αρχαιολογικής υπηρεσίας.
Οι κάτοικοι αυτοί έχουν την προνομιακή τύχη να βρίσκονται σε άμεση γειτνίαση με ένα μνημείο όχι απλά μητροπολιτικής ή εθνικής αλλά παγκόσμιας εμβέλειας. Για τη γειτονιά τους έχουν λόγο εκτός από τους ίδιους και όλη η ανθρωπότητα- κάτι που επιβεβαιώνεται από την κήρυξη της διαφιλονικούμενης ζώνης από την Unesco ως “buffer zone Ακροπόλεως”. Ένας διεθνής οργανισμός έχει εξίσου λόγο για την γειτονιά τους, όπως επίσης έχουν λόγο και όλοι οι άλλοι λιγότεροι ευνοημένοι πολίτες της υπόλοιπης Αθήνας. Βάση ποιας κοινωνικής συμφωνίας οι προνομιακοί πολίτες της Πλάκας δικαιούνται να στερήσουν από άλλους πολίτες την πρόσβαση σε δημόσια κοινωφελή χρήση σε έστω κάποια λίγα ακίνητα πέριξ του Ιερού Βράχου; Δικαιούνται να νέμονται ιδιωτικά όλη την γειτονιά; Η απάντηση που δίνει επίσημα το κράτος δια του ισχύοντος ρυθμιστικού σχεδίου και του ΓΠΣ κατά τα οποία το κέντρο της Αθήνας είναι μητροπολιτικής εμβέλειας, είναι ΌΧΙ. Για την Κοινωνία όμως των Πολιτών οι κάτοικοι της Πλάκας, ναι, μπορούν αυθαίρετα να απαιτήσουν την ιδιωτική νομή της Πλάκας.

Όταν λοιπόν το ΤΑΙΠΕΔ ή ο Δήμος ή το Κράτος συνομιλεί και συνεργάζεται με πολίτες, χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή και η υποσημείωση είναι πάντα απαραίτητη. Με ποιους πολίτες ακριβώς συνομιλεί η Εξουσία; Τίποτε δεν είναι αυτονόητο . Η συμμετοχή κάποιων προνομιούχων πολιτών και η πρόσβασή τους σε συναλλαγή με τον Δήμο δεν εξασφαλίζει διόλου το δικαίωμα των υπόλοιπων ημών στις διαδικασίες αυτές.
Στην πρώτη πχ είδηση για τον καθαρισμό της Αποστόλου Παύλου μαθαίνουμε ότι διαμεσολαβητής της ομάδας των πολτών και προνομιακός συνομιλητής με τον Δήμο, o οποίος και πετυχαίνει τη συνεργασία είναι ένας δημοσιογράφος και υποστηρικτής διάφορων επενδυτικών σχεδίων για την πόλη της Αθήνας. Αντιθέτως οι πολίτες της Ακαδημίας Πλάτωνος  ουδέποτε αναβαθμίστηκαν από τον Τύπο σε πολίτες αλλά παρέμειναν κάτοικοι, χαρακτηρίστηκαν μάλιστα και τραμπούκοι στην προσπιάθειά τους να προστατεύσουν τον επίσης διεθνούς εμβέλειας ιστορικό τόπο της Ακαδημίας Πλάτωνος από τα συμφέροντα εταιρείας που θέλει να κατασκευάσει εκεί το mall Academy Gardens.
Σαφώς και η πολιτική είναι μια άσκηση εξουσίας τηρουμένων των προσχημάτων. Δεν υπάρχει τίποτε αθώο και καινούριο. Ο ισχυρός θα νικήσει. Το νέο είναι τα προσχήματα που αλλάζουν, η νέα χρήση της λέξης πολίτης από τα μέσα ως μια άσκηση πολιτικού ήθους, μια εκπαίδευση στο τι σημαίνει πολίτης.

Τι σημαίνει λοιπόν να είσαι πολίτης;
Η τρέχουσα προπαγάνδα προσπαθεί να μας πείσει ότι είμαστε πολίτες όντας ενεργοί πολίτες- ανταλλάσσοντας δηλ. το πολιτικό δημοκρατικό δικαίωμα του να έχουμε λόγο δια της ψήφου σε μικρά και μεγάλα θέματα της πόλης, με το πιο χαλαρό κοινωνικό δικαίωμα του να γινόμαστε αρωγοί του κράτους σε δράσεις εθελοντισμού.
Η χρήση της λέξης πολίτης για δράσεις που θα έπρεπε να χαρακτηριστούν ως εθελοντικές τις κάνει αυτομάτως πολιτικές υποβαθμίζοντας το πολιτικό. Δράσεις και πράξεις που μέχρι πρότινος κρίνονταν ηθικά ως αγαθοεργία και προσφορά αποκτούν τώρα χροιά πολιτικής πράξης. Οι προνομιακοί πολίτες σε μια πράξη καθαρισμού συνομιλούν με τον Δήμο δείχνοντας μας τα όρια του να είσαι πολίτης σήμερα-
Ναι, μπορούμε να φυτεύουμε μαζί με τον Δήμο παρτέρια στα πάρκα, να καθαρίζουμε γειτονιές, αλλά αν είναι να διεκδικήσουμε ένα πάρκο, ή ένα χώρο συγκέντρωσης ή οτιδήποτε άλλο δεν υπάρχει οδός. Η αρχή της επικουρικότητας που εισάγεται από την ΕΕ, εφαρμοσμένη στις σχέσεις Δήμου- πολιτών, δίνει το δικαίωμα στους πολίτες να συνδράμουν το κράτος διόλου όμως δεν τους δίνει το δικαίωμα να διεκδικήσουν τον χώρο τους στην πόλη.

Η ούτως ή άλλως προβληματική επικουρική προς το κράτος σχέση των πολιτών είναι επιπλέον και διαμεσολαβημένη, απαιτεί μεσάζοντες. ΜΚΟ, εθελοντικές οργανώσεις, σύλλογοι κτλ. μεσολαβούν τα αιτήματα, ενώ όλα τα θεσπισμένα εργαλεία της συμμετοχικής διακυβέρνησης, όπως τα τοπικά συμβούλια κοινοτήτων, παραμένουν ανίσχυρα και ανενεργά. Αν λοιπόν ο πολίτης σε μια λειτουργική πολιτική συμμετοχική διαδικασία θα μπορούσε να συμμετέχει αδιαμεσολάβητος, στο πλαίσιο της Κοινωνίας των Πολιτών θα πρέπει να υπαχθεί σε κάποιον φορέα.
Όσο το κράτος αποχωρεί από τη ρύθμιση των ζητημάτων του δημόσιου χώρου, τόσο το πεδίο αυτό μένει ανοιχτό στη βορά αυτών που θα προλάβουν να ισχυροποιήσουν τη θέση τους με δράσεις και εθελοντισμούς. Η απουσία του κράτους, της θεσπισμένης δηλ. διαδικασίας μας βγάζει σε έναν άγριο χώρο δίχως νόμο, όπου ο καθένας με τα μέσα του έχει να παλέψει για τον χώρο του. Μέσα σ’ αυτόν τον άγριο χώρο τα πάρκα των ατενίστας, το πάρκο Ναυαρίνου, αυτοί που κάνουν γκράφιτι κι αυτοί που τα καθαρίζουν, τα μεγάλα ιδρύματα με τις δημόσιες δράσεις τους κι οι κάθε λογής μικρές συλλογικότητες είναι εξίσου διεκδικητές του δημοσίου χώρου κι η διαφορά τους δεν ρυθμίζεται με κανένα τρόπο. Τα ηθικά ή αισθητικά κριτήρια είναι ολωσδιόλου αταίριαστα για να κρίνουμε τις ενέργειες αυτές. Είτε από τη μια είτε από την άλλη πλευρά όλες οι ενέργειες των εκάστοτε ομάδων πολιτών είναι εξίσου σφετεριστικές προς το κοινό αγαθό του δημόσιου χώρου. Τίποτε δεν νομιμοποιεί τη μια δράση περισσότερο από την άλλη πέρα από τα μεγέθη. Το μέγεθος της συμμετοχής, της κοινωνικής συναίνεσης και κυρίως το μέγεθος της ζωτικής ανάγκης.
Πόσοι δηλ. στηρίζουν ενεργά την κάθε δράση, πόσοι συμφωνούν με αυτή και σε ποια ζωτική ανάγκη αυτών που δρουν και συμμετέχουν και συμφωνούν απαντά αυτή η δράση. Αυτές τις ερωτήσεις πρέπει να τις ρωτάμε κάθε φορά για κάθε ομάδα/φορέα/οργανισμό που κάνει εθελοντισμούς και δράσεις μέσα στην πόλη. Τη στιγμή που οι όποιες δράσεις στο δημόσιο χώρο πληθαίνουν ανεξέλεγκτα χρειάζεται να οξύνουμε τα κριτικά μας εργαλεία μέχρι να επινοήσουμε τα αντίστοιχα θεσμικά. Ο δημόσιος χώρος εξάλλου είναι διαρκώς υπό ερώτηση και αυτό είναι το συστατικό του στοιχείο. Δεν είναι ελέω Θεού και Κράτους Δημόσιος- είναι δημόσιος από την δράση μας σ’ αυτόν, όποτε το ερώτημα πρέπει να τίθεται για κάθε δράση βασανιστικά – πως διασφαλίζεται το δημόσιο και κοινωφελές. Πρόκειται για ζητήματα καίρια σε όλο τον πλανήτη που εισάγονται με ένα σωρό καινοφανείς όρους tactical urbanism, adaptive, pop-up, συμμετοχικός σχεδιασμός, δηλώνοντας την συμμετοχή των πολιτών στη δημιουργία του χώρου τους και δεν έχουν προλάβει ακόμα να κριθούν σε βάθος. Προς το παρόν και απέναντι σε όλα αυτά χρειάζεται μεγάλη προσοχή- η bottom -up (η από τα-τα κάτω) δράση δεν είναι αυτοδικαίως δίκαια και αγαθή αλλά σε κάθε περίπτωση σημασία έχουν οι λεπτομέρειες και τα πρόσωπα. Το bottom-up δεν είναι απαραιτήτως και all-inclusive.
Στην ζούγκλα της Κοινωνίας των Πολιτών που εκτείνεται πέραν του κράτους εμείς όλοι οι πολίτες θα πρέπει να προσέχουμε πολύ σε ποιους συμπολίτες και φορείς πολιτών παραχωρούμε την συναίνεση μας, γιατί πολλές φορές εκχωρούμε τον χώρο μας δίχως να το καταλάβουμε παρά μόνο όταν είναι πια αργά.

Save

---

.

SaveCitizen, resident or volunteer? The right to the city

News no1
“Citizens will clean from graffiti the pedestrian way of Apostolou Pavlou (the one that surrounds Acropolis). This action, which calls the citizens to protect and show off their city is the result of collaboration of three different bodies : the journalist’s Nikos Vatopoulos group of citizens “Every Sunday in Athens”, the municipality of Athens and the deputy mayor of Cleaning Andreas Varelas and the anti-graffiti materials company Booka of Elias Andreopoulos. With Nikos Vatopoulos at the role of the basic negotiations person and instigator of the action, it is finally feasible this gathering of power in the name of the city” (link here)

News No2
“With the coordination of ELLET( Hellenic company) and with the initiative of Lydia Carras and Maya Tsoklis, institutions and citizens created the Citizens Network for the Historical Center, aiming to make the Historical Center of Athens viable again and put an end to its degradation. At the historic building of ELLET, citizens of the Historical Center were there on Tuesday 04.11.2014 to declare their decision for the historical Center of Athens to exit the quagmire and make it viable again. (link here)

The discussion about the word citizen
These are two very recent news of the month November 2014. They may be small and without any importance, but there is something very interesting in them, that is not the event itself, but the language of the news, and more specifically the use of the word citizen. A year before the titles of both these articles would be something like that: “volunteer’ s cleaning action” and “residents of the historical center …”
But now the word citizen (politis in greek) comes to replace the words volunteer and resident, while totally replacing the word dimotis (in greek dimotis is the citizen of a city, and politis is a citizen in general, the citizen of a state). This small language shift would not really matter if it happened for every similar news. If e.g. all the volunteers who clean were called citizens and all the residents who talk about their neighbourhoods were called citizens too. Still though, some active citizens, as in Plato’s Academy neighbourhood,( a low income neighbourhood around Plato’s Academy) are still called “residents”, but some others who clean Apostolou Pavlou and meet at the offices of ELLET are upgraded to” citizens”.
Usually the propagandistic use of the word citizen is related with the purpose to emphasize and distinguish the Greek national identity. With this connotation it is used on the news to make the distinction between the criminal immigrant and the victim Greek citizen, or vice versa, rewarding the foreigner who makes a remarkable achievement upgrading him to a citizen, so as to say worthy to be Greek. This is a typical use of the word citizen, defined in the context of a National identity and a Nation-State. But when we talk about the issues of the city where Greek citizens, with the same national identity are discerned to residents, volunteers and citizens, what is the meaning of the word citizen?
The linguistic shift from the volunteer to citizen happens at a time when the words citizen, active citizen and civil society are in the epicentre of every debate and policy planning in EU and around the globe, whereas the word volunteer with all its negative connotations is going to be withdrawn. It is also a moment when the redefinition of the term citizen becomes very urgent, as it gets detached from the clear framework of the Nation-State and expands itself in the broader framework of a denationalized or post-national- transnational identity. What all these mean?
Roughly the denationalized identity is this that is practised even in the context of a nation-state but independently of it, through the participation in smaller or much bigger networks. (e.g. through the participation to a global petition, or the making of neighbourhood park). It is the identity of the citizen who belongs to the Civil Society and it is the one more suitable to approach the issues of the city. The post-national identity suits more to approach situations as these of the citizens of EU, who are simultaneously citizens of a state, and a union of states.
Saskia Sassen, full versed in these matters, gave a lecture last November during the Creative Summit meeting at Stockholm, asking this very crucial question “Who is a Citizen?” The discussion is not literal and is extremely crucial. It has to do with our rights- with our right to space. The definition of “citizen”  requires to define who has rights, which rights and where.

Losing Rights
As long as the definition of the term citizen remains complicated and nebulous, covered with ambiguity, the rights that come with it are getting lost, as repeatedly emphasized Saskia Sassen. The rights are getting lost. But not for all. There are some privileged citizens, as there are some privileged immigrants, entrepreneurs or creative nomads, and all these have nothing to do with the national-racial identity but purely with the economic power and authority. A new society is built beyond national borders, where the few are gaining rights and the many lose them in exchange for some other secondary, non-costly rights.
For example in our country, one can obtain a permanent residence permit if only he can buy a property worth more than 250.000 euro. In Great Britain a married couple, in which one is not a British are not entitled to live together in the country , except they have a certain income and above. At the same time, in certain economic zones around the planet, multi-national companies and foreign investors, non citizens of the country where they invest, enjoy special privileges and exemptions, from which the citizens of the country are excluded and who on the other side are totally defenseless against these companies. Their rights are not valid there.
So, investors may not have the typical right to vote, – a typical right which stands for our poor democracy-, but they are free, inside these zones, to take down the collectively established by the State regulations of labor and market. They finally have more power and influence over our democracy than all of us citizens. All these will be worse if the Free Trade Agreement US-EU (TTIP) comes into force, according to which the companies will have the right to sue a State if their competiveness is threatened in any way, ie. if the State tries to defend the rights of its citizens against the companies. So, if our collective self- regulation under the umbrella of a state, comes second in power after the power of the company, we surely don’t have democracy. The right to vote and elect the authorities of the Municipality or the State seems a minor right when, at the same time, in the name of the Civil Society, some can oust the elected Authority and get what they want.

What does Civil Society reply to all these? In June 2014 the UN’s Human Rights Council adopted a decision to establish a working group in order to prepare a legally binding instrument for setting the international Law for human rights, the activities of multinationals and other enterprises. As it is reported in an article by D. Christopoulos “it is characteristic that throughout the preparatory procedure, from 2011 to 2014, major international Human rights organizations, such as International Amnesty and Human Rights Watch didn’t’ take a position on the issue. ” These organizations, prominent examples of what is Civil Society were initially against the defence of citizens’ rights.
Civil Society is not innocent- participating in it cannot replace the participation in the State or the Municipality. Members of the Civil Society , are invariably NGO, associations, unions, collectives of citizens, and whatever non-governmental, with no institutional graduation between them. There is no collective democratic decision about how Civil Society can regulate itself. In its ambiguity and generality that supposedly favours and pout forward all the citizens, all the discriminations are possible.
It’s not an egalitarian society, but rather a jungle society. For the moment Civil Society is a primitive society, where the law of the powerful reigns, where only the one who has the means and money can go on. It brings us back centuries before the French Revolution, whose foundational text “the Declaration of the Rights of Man and of the Citizen” equates the human and its rights with the citizen and its rights. Human and citizen- one and the same. The fall from the rights of citizen means the fall from the rights of human and this is so clear and obvious around us, from the “bare life” of the undocumented immigrants to the recent statement of our governments’ representative in September 2014,when Roma families were displaced from the upper-middle class neighbourhood of Chalandri , that they were removed because them there were living people next to them “. Therefore it is absolutely crucial to define who is the citizen, cause only  he will count as a human too.

ATHENS, Diversions of Civil Society
Back to Athens, in terms of city issues, the definition of “citizen” has to do with who designs, controls and takes benefit from the space that belong to all of us. References to citizens -active or not- and invocation of Civil Society are never innocent and they have offered in many cases the alibi and the communicative guise for diverse economic interests.
The best example is that of Oliaros Company at Metaxourghio, which is trying to promote its investment plan on properties in Metaxourghio through actions such as the creation of the non-profit organization ” Metaxourghio-Keramikos model neighbourhood”. The “KM model neighbourhood” rehearses parts from the Civil Society and pretends to be a collective of residents and neighbours who participate in public actions and claim benefits for their neighbourhood, whereas the real claim is European funding for totally private, with the municipality as mediator. Some parts of this investment plan are included in the SOAP (Plan of Integrated Urban Intervention of Athens), as actions for the citizens, though none of these actions will be for their benefit at all. The major issue with this so much discussed case of “Oliaros” or “Tsakonas” is not the private interest by itself but its disguise in public.
It is very interesting that in the google-like map “Human Grid” of TEDx Athens, which aims to map the Athenian Civil society through its organizations and institutions, the selected citizen collective on display from the area of Metaxourghio is the “KM model neighborhood” instead of all the blogs and collectives of real citizens and residents of Metaxourghio. Equally politically nuanced is the choice of TEDx Athens in the neighborhood of Kypseli. At the time when the ex-municipal market “Agora of Kypseli” was operating as an open occupation of residents, the TEDx map chose to depict on his map not the blog of the collective which runs the occupation, but another group of residents “ilove Kypseli”, supported by owners of the cafeterias around, who want the shutting down of occupation and all of its activities. So , while we have two different collective voices, only one of them is given publicity and it is the one who succeeds to be heard by the Municipality. The Agora closed after those few residents’ request, a request not at all representative of the common will of all the residents.

The open occupation of the ex-Municipal Agora of Kypseli

The Agora after the occupation was shut down is now functioning as state’s office.

In situations where more than one collectives are active in the neighbourhood, the resolution of their issues cannot happen with the selective exclusionary terms of Civil Society, which is finally proven to be very problematic.

Another special case that shakes the faith on Civil Society, is this of Plaka neighborhood and its residents, or at least a part of them. While there is a nationwide outcry against HDRAF (Hellenic Reublic Asset Development Fund) and its goals to sell public land -properties and plots-, there is one case that it didn’t met any reactions but instead was greeted with enthusiasm. This was the case of selling the 19 properties of Ministry of Culture in Plaka. All of them, buildings of historic value in the immediate vicinity of Acropolis, inside it’s so called ” buffer zone”, house offices and services of the Ministry of Culture, or they are reserved for excavations. What happens and the so hated HDRAF found willing allies in a minority of residents in Plaka? These residents owners of properties of very high value, with financial standing themselves, are trying for years now to establish in Plaka a luxurious neighborhood for few without the noise of the many. The possibility of HDRAF selling the Ministry’s properties to rich North-Europeans to be used as holiday houses suits perfectly matched to their scenario, as opposed to i.e. a use of artistic residency or an archeological bureau , or a small museum.
These residents are privileged to be in close proximity to a monument with reputation that extends far beyond the metropolitan or national borders, one of the most important monuments of international heritage. The residents of Plaka are not alone in the claiming of their neighborhood – the whole humanity has a say for it, and this is depicted clearly by UNESCO’ s intervention to declare the disputable area as “buffer zone of Acropolis”. That’s an international organization has a say for the neighborhood, as they have all the other less privileged citizens of Athens. What social contract gives residents of Plaka the right to deprive other citizens access to public uses in at least a few properties around Acropolis?
Do they have they right to privately enjoy their neighborhood? The answer officially given by the State through the current Masterplan of Athens and the General Plan of Uses for Athens is that the center of Athens is “metropolitan area”- so the answer is NO. According to Civil Society, though, the answer is yes- the residents of Plaka can arbitrary claim their private consumption and possession of Plaka.

One of the 19 buildings that are sold by HDRAf in Plaka

So when the HDRAF, or the Municipality, or the State collaborates and talks with citizens, we should pay special attention and look carefully at the footnotes. With who exactly citizens the Authorities talk? The answer is not fixed. The participation of some privileged citizens in the civil procedures and their access to transactions with the Municipality is not at all ensuring the right of the all the rest of us to participate in this process.
For example on the first news, about the cleaning of Apostolou Pavlou, we learn that the mediator and the privileged negotiator with the Municipality is a journalist who promotes all the private investments in Athens. On the other side, the citizens of Plato’s Academy where never upgraded to citizens by the Press -instead they were characterized as hooligans, in their effort to protect the equally internationally reknown archeological site of Academy of Plato against the interests of an English company who wants to build a mall there.
Of course politics is a practice of power, under all pretexts. There is nothing innocent and new. The strong will win. What is new is only the pretexts, the new use of the word citizen by the media as an exercise of political ethos, an education to what it means to be a citizen.

So what it means to be a citizen?
The current propaganda tries to convince us that we are citizens when we are active citizens, i.e. when we exchange the political democratic rights to have a say through our vote for small and big issues of the city, with the most loose, relaxed social right to offer our aid to the State with voluntary actions.
The use of the word citizen for actions that should be classified as voluntary makes them automatically political, degrading the term “political”. Actions that till recently were judged as moral acts, acts of offering and charity, now acquire a political nuance. The “privileged citizens”, through their cleaning action, interact with the Municipality showing off the limits of being a citizen today.
Yes, we can plant parks together with the Municipality, we can spread flowerbeds in parks and clean neighbourhoods, but when it comes to more serious issues, to claim a public space, to ask for infrastructure and housing for all, there is no way for our claims. The principle of subsidiarity, introduced by the EU, when applied to Municipality-citizens affairs entitles citizens to assist the State but gives them no right and power to claim their place in the city.

One of the parks that Atenistas made in Plato’s Academy neighbourhood.
On the background with red letters we read “LOVE”

The anyway problematic “subsidiarity” relationship of citizens to the State is moreover mediated, it requires intermediaries. NGOs, voluntary organizations, clubs etc mediate all our requests, whereas all the institutional tools of participatory governance such as local communities’ councils remain weak and inactive. Though in a functional political participatory process the citizen should be able to participate by himself without any intermediaries, within the Civil Society he has to rely on some kind of NGO. As the State withdraws from the adjustment of public space issues, the vast field of public space stays wide open to those who will run first to establish their place in it through voluntary actions and public activities. The absence of State i.e. of institutional procedures takes us out to a space without law, where everyone with what means he has, has to fight for his place. In this wild space, the atenistas’ parks¹ or Navarinou park², those who do graffiti and those who clean them, all the big Institutions with their public activities and all the small grass-roots collectives are equally contenders of the public space and their differences are not regulated in any way.
Aesthetic or moral criteria are altogether unsuited to judge these actions. Whether on the one side or the other, all the groups of citizens are equally usurpers of the common good of public space. Nothing validates one action more than the other except from scale. How big is participation, social consensus and more importantly how strong is the vital need for it.
That is how many support actively each action, how many agree with it and to which vital need of those who act it answers. We must ask these questions every time, for every team/institution/organization which organizes voluntary actions and activities in public space. At a moment when actions in public space multiply beyond control, we have to sharpen our critical tools and invent the institutional ones. In any case, public space is always under question, and this its constitutive characteristic. Space isn’t public in the name of God and State- it is made public through our action in it, so we will always, excruciatingly, have to set the question – how “public” and “public good” are assured throughout each action. These are key issues internationally, introduced in many novel terms such as tactical urbanism, pop-up, adaptive etc. , all of them indicating the participation of citizens in the formatting of their space in the city, and still haven’t been reviewed and criticized in depth.
For the moment we have to pay serious attention to all these. Bottom-up action isn’t by itself just and good-intentioned, but in any case what is important lies on the details and the names of those implied. Bottom-up isn’t nessecary all inclusive.

In the jungle of Civil Society, that extends beyond State, we all citizens we have to be very careful to who other fellow citizens and public bodies we grant our consent, because most times we resign our space, without even noticing except than when it’s already too late.

1.Atenistas is a highly controversial volunteers group strongly supported by the authorities, with strong connections with mainstream media too, the ideal representation of a conformist active citizen.
2. Navarinou Park in Exarchia is the typical example of grassroots public action. In a very dense area they managed to make a lively park in a plot which was to be built as administration offices.