Τι θα διατηρήσουμε από τα διατηρητέα; Ή τα διατηρητέα ως κοινωνικό πείραμα

/ Κ.Θ.
 

 Η διατήρηση πέρα από τη μορφή

Η έννοια της διατήρησης είναι ενάντια στη φύση της πόλης
Οι πόλεις είναι δυναμικές, δεν μπορούν παρά να αλλάζουν και να εξελίσσονται. Η διατήρηση είναι μια αξία του Δυτικού κόσμου, και ακόμα περισσότερο του Ευρωπαϊκού και πολύ πρόσφατη σχετικά. Ως έννοια είναι άγνωστη πχ στην Ιαπωνία όπου η έννοια του “πρωτοτύπου” δεν έχει αξία και ακόμα και τα πιο διάσημα κτίρια αρχιτεκτόνων όπως ο Tadao Ando δεν έχουν διάρκεια ζωής (Bognar B. 1997). Αλλά ακόμα και σ’ αυτή την πρόσφατη ιστορία της, η έννοια της διατήρησης δεν είναι πάντα αυτονόητη – είναι μια πολιτική απόφαση με ιδεολογικές ή οικονομικές προεκτάσεις.
Ως πολιτική – ιδεολογική απόφαση τέθηκε την εποχή της ανοικοδόμησης στην Αθήνα των ’60ς και με πολύ μεγαλύτερη ένταση στη συζήτηση για το ποιό επίπεδο ιστορίας θα επιλέξουμε να διατηρήσουμε στις ανασκαφές κάτω από την Ακρόπολη, ποιά είναι η εικόνα του παρελθόντος που εκφράζει καλύτερα τις αξίες του παρόντος. Τα Αναφιώτικα είναι ακόμα και τώρα υπό συζήτηση για το αν θα παραμείνουν σαν ένα “όνειδος” κάτω από τον Ιερό βράχο.  Η απόφαση του να διατηρήσουμε μια εικόνα της πόλης εντάσσεται στην εκάστοτε κοινωνική συγκυρία.

Κωνσταντίνα Θεοδώρου, εισήγηση με τίτλο “Μοντέλα διαχείρισης των διατηρητέων για μια λειτουργική ένταξή τους στον ιστό της πόλης” στην Ημερίδα του ΙΕΚΕΜ ΤΕΕ Θα διατηρήσουμε τα διατηρητέα; συντονιστής Γ. Χατζηστεργίου,  02 Απριλίου 2015 | Αθήνα (text + video)

Lectures/ presentations


Ωστόσο η πολιτική απόφαση μπορεί να παρακάμψει την κοινωνική συγκυρία αντιμετωπίζοντας τη διατήρηση στα στενά πλαίσια μιας αποκλειστικά οικονομικής ανάπτυξης.
Στην κατεύθυνση αυτή, της πολιτικής- οικονομικής απόφασης, και καθώς η γη και το κτίριο θεωρούνται πια ένα επενδυτικό προϊόν που παράγει ανάπτυξη, δηλ. κυκλοφορία χρήματος, η παγίωση μιας μορφής και μιας εικόνας σε κτίρια μη μνημειακά, σε κτίρια που είναι προορισμένα ν’ αλλάξουν, σημαίνει ότι τους απαγορεύεται με κάποιο τρόπο η συναλλαγή και η αλλαγή που παράγει τον οικονομικό κύκλο. Αυτός ο αποκλεισμός από τον συνήθη κύκλο της ανάπτυξης ισοσκελίζεται μέσω της κατασκευής της πολιτιστικής υπεραξίας. Η παγωμένη μορφή του διατηρημένου διατηρητέου είναι ένα ακριβό προϊόν real estate που όντας μια απεικόνιση των αξιών της παράδοσης και του παρελθόντος έχει ανταπόκριση σε ένα αντίστοιχα συντηρητικό κοινό που μπορεί να πληρώσει για αυτό όπως για ένα ακριβό brand.
Το να διατηρήσουμε την μορφή στα πλαίσια της οικονομικής ανάπτυξης είναι το μόνο εύκολο, το να διατηρήσουμε τη μορφή εκεί που οι ακριβές υπεραξίες θα ισοσκελίσουν το κόστος αποκατάστασης. Στα παραδείγματα από όλη την Αθήνα το διατηρημένο διατηρητέο θα είναι ή μεγάλης εμπορικής αλυσίδας ή πολύ ακριβή κατοικία, ή κάποιος πολιτιστικός φορέας- θα έχει συνήθως μια στεγνή, τυποποιημένη μορφή. Αντίθετα στα μη διατηρημένα διατηρητέα οι πολιτισμικές και κοινωνικές αξίες που διατηρούνται είναι πολύ περισσότερες και αυτό τους δίνει την αξία της αυθεντικότητας που τα κάνει πιο ενδιαφέροντα και γοητευτικά από ότι τα διατηρημένα αντίστοιχά τους.

zara img_20141109_161618
(Zara στο Κολωνάκι, Μουσείο Ελληνικής Γαστρονομίας στου Ψυρρή)

Το ερώτημα λοιπόν αν θα διατηρήσουμε τα διατηρητέα είναι μισό με την έννοια του τι ακριβώς θέλουμε να διατηρήσουμε από τα διατηρητέα;
Μπορούμε να διατηρήσουμε τη ζωή, την προηγούμενη χρήση – η οποία συνήθως είναι μη κερδοφόρα όπως πχ η ιδιοκατοίκηση, ή η φτηνή κατοικία;
Μπορούμε να διατηρήσουμε τη ζωή και τη μορφή μαζί;

ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ, η λέξη-κλειδί

Η συζήτηση για τη διατήρηση της μορφής και μόνο είναι πλέον και επιστημονικά ανεπαρκής. Το ICOMOS που λίγα χρόνια πριν συζητούσε για το πώς τα διατηρητέα μπορούν να συμβάλλουν στην ανάπτυξη, στο τελευταίο του συνέδριο του 2014 είχε θέμα “Heritage and Landscapes as Human Values” με υπότιτλους όπως Community – driven conservation and local empowerment. Στις πολιτικές της κυβέρνησης των ΗΠΑ για τα διατηρητέα υπάρχουν προγράμματα με τίτλους όπως Affordable Housing and Historic Preservation/ The role of community. Η λέξη κοινότητα είναι η λέξη κλειδί στις παραπάνω αναφορές, όσο παραπειστικά κι αν χρησιμοποιείται μερικές φορές.
H λέξη κοινότητα επαναλαμβάνεται σε όλες τις αναφορές επιτυχημένων παραδειγμάτων αποκαταστάσεων και συνδέεται με όλα τα στάδια της διαδικασίας- από την αρχική επιλογή μέσω ανοιχτών διαδικασιών του ποιο κτίριο θα αποκατασταθεί, τί χρήση θα έχει, και μέχρι την τελική διαχείριση, βάζοντας ενεργά κάθε αποκατεστημένο κτίριο στη ζωή της κοινότητας. Ακόμα μεγαλύτερα αποτελέσματα έχει επίσης η ένταξη κάθε μεμονωμένης περίπτωσης διατηρητέου σε μια ευρύτερη στρατηγική και σχεδιασμό που περιλαμβάνει δικτύωση με αντίστοιχες παρεμβάσεις στην γύρω περιοχή.

2154982

Παράδειγμα προς αποφυγή- Η ανακατασκευή της Βίλας Αμαλία από τον Δήμο Αθηναίων, 2014

Η μοναχική περίπτωση του Αθηναϊκού διατηρητέου
Εδώ ακριβώς λοιπόν είναι η ιδιαιτερότητα του Αθηναϊκού διατηρητέου και του ιδιοκτήτη αυτού. Είναι πολύ μόνο-

• Μόνο – όχι σε ενιαία συνεκτικά σύνολα,
Η Αθήνα ως μια σχετικά πρόσφατη πόλη δεν έχει τον συμπαγή συνεκτικό ιστορικό πυρήνα των Ευρωπαϊκών πόλεων. Το ιστορικό της παράδειγμα όσον αφορά τα διατηρητέα μοιάζει περισσότερο με αυτό των Αμερικάνικων πόλεων που χτίστηκαν, γκρεμίστηκαν και ανοικοδομήθηκαν σχετικά γρήγορα προτού προλάβει να εγγραφεί η ιστορική μνήμη στα κτίρια με αποτέλεσμα μοναχικές περιπτώσεις διατηρητέων εγκλωβισμένων ανάμεσα σε πολυκατοικίες. Αυτό δυσκολεύει πιο συνολικές λύσεις όπως σε επίπεδο γειτονιάς.
• Η μικρή ιδιοκτησία, το μικρομεσαίο λαϊκό προφίλ
Για την ελληνική περίπτωση και μάλιστα της Αθήνας, η νεοκλασική αρχιτεκτονική είναι ως επί το πλείστον μια λαϊκή αρχιτεκτονική- τα περισσότερα διατηρητέα ανήκουν σε μια μεσαία προς φτωχή πλέον τάξη και λίγες είναι οι εξέχουσες περιπτώσεις. Άρα δεν μπορούν να αυτοχρηματοδοτηθούν.
• Η νεκρή αγορά
Δεν υπάρχει ενδιαφέρον, αλλά αυτό από την άλλη είναι και σωτήριο, γιατί τα εναπομείναντα διατηρητέα δεν κινδυνεύουν από την αλματώδη ανάπτυξη που είχαμε τις προηγούμενες δεκαετίες
• Η σαθρή αντιμετώπιση από το ίδιο το κράτος
που δεν έχει μια σαφή πολιτική θέση ως προς αυτό, ούτε ιδεολογική ούτε οικονομική και απλά κινείται κατά περίπτωση.

Το αθηναϊκό διατηρητέο είναι μόνο και αν μας ενδιαφέρει η διατήρηση των κοινωνικών αξιών που συνδέονται με αυτό δεν μπορεί να παραμείνει μόνο. Το κόστος της αποκατάστασης θα πρέπει κάπως να επιστραφεί σε αυτόν που το πληρώνει και το θέμα είναι πως μπορεί να επιστραφεί διατηρώντας ένα κοινωνικό όφελος, κάτι το οποίο δεν σημαίνει απαραίτητα και προστασία του ιδιοκτήτη με όρους κοινωνικής δικαιοσύνης. Υπάρχουν διάφορα επίπεδα στα οποία μπορεί να εννοηθεί η διατήρηση εμπεριέχοντας κοινωνικό όφελος.

Διατήρηση:
• της ιδιοκτησίας-
Προστασία του ιδιοκτήτη που είναι και ένοικος και άρα του ιστού
• του παραγωγικού ιστού–
Ενίσχυση των μικρών κατασκευαστικών επιχειρήσεων, τοπικών συνεργείων
• της χρήσης αλλά όχι απαραίτητα της ιδιοκτησίας-
Κοινωφελής χρήση- κοινωνική κατοικία ή χαμηλά ενοίκια, παραχώρηση χρήσης για κατοικία , χρήση από συνεργατικές δομές
• της διαχείρισης -Μέσω της από κοινού διαχείρισης & ιδιοκτησίας -Συμμετοχή σε συνεταιρισμούς κατοικίας

Είναι δύσκολο να διατηρηθούν όλα τα επίπεδα – κάποιο πρέπει να χάσει και να αποπληρώσει το κόστος της αποκατάστασης και συνήθως είναι αυτό της ιδιοκτησίας. Ποιό επίπεδο θέλουμε να διατηρήσουμε ή να προστατεύσουμε- ενισχύσουμε; Όποιο κι αν είναι αυτό το βέβαιο είναι πως χρειάζεται μια πολιτική βούληση που να ενδιαφέρεται και να διευκολύνει την επένδυση στο κοινωνικά συμφέρον.
Ας δούμε πως συμβαίνει σε παραδείγματα ανά τον κόσμο.

ΤΑ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ
Διατήρηση του κοινωνικού ιστού στο επίπεδο της ιδιοκτησίας

Ahmedabad, Ινδία
Περίπτωση απευθείας στήριξης στον υπάρχοντα ιδιοκτήτη με την προϋπόθεση ότι είναι και ένοικος.
Στους ιδιοκτήτες & κατοίκους των ετοιμόρροπων διατηρητέων του ιστορικού πυρήνα δόθηκε η δυνατότητα να πουλήσουν το δικαίωμα μεταφοράς συντελεστή δόμησης σε μεγάλες εταιρίες, να πουλήσουν δηλ γη σε περιοχές υποδοχής δόμησης έξω από την παλιά πόλη. Με τον τρόπο αυτό ο κάθε ιδιοκτήτης μπορεί να χρηματοδοτήσει μόνος του την αποκατάσταση της κατοικίας του επιλέγοντας τους δικούς του εργάτες κτλ. Αυτή η κίνηση της κυβέρνησης εξόργισε τα μεγάλα λόμπυ τα οποία διαμαρτυρήθηκαν με το πρόσχημα ότι οι ιδιοκτήτες θα αυθαιρετήσουν στον τρόπο αποκατάστασης και θα χαθεί ο ενιαίος χαρακτήρας του προστατευόμενου ιστορικού συνόλου (Times of India 2013). Στην ουσία διαμαρτυρήθηκαν γιατί αυτή η κίνηση τους αποκλείει από όλο τον οικοδομικό κύκλο που δημιουργείται στην ιστορική πόλη όπως και από το να εισβάλλουν στην εκμετάλλευση και διαχείριση αυτής. Όμως αυτό δημιουργεί μια πιο αυθεντική μορφή από ότι αν μια εταιρεία αναλάμβανε μαζικά και ομοιόμορφα την ιστορική πόλη.

Αυτή πάντως δεν φαίνεται να είναι μια λύση για την Αθήνα τη στιγμή αυτή, ακόμα και είχαν καθοριστεί περιοχές υποδοχής συντελεστή δόμησης, γιατί κανείς δεν θα ενδιαφερόταν να αγοράσει το δικαίωμα να κτίσει, αφού δεν θα μπορούσε να πουλήσει μετά.

Ahmedabad-old-buildings Downtown Beirut stays mostly empty despite development efforts

Ahmedabad, αριστερά- Η διατήρηση της κοινωνικής πολυχρωμίας και  δεξιά Βυρηττός- ομοιόμορφη εικόνα αποκατάστασης από μεγάλες εταιρείες

Detroit –
Η επιδότηση αποκατάστασης ως κίνητρο για νέους ιδιοκτήτες – Forgivable Grant
Μετά την περσινή χρεοκοπία του Detroit και καθώς το μεγαλύτερο κομμάτι της πόλης βρίσκεται σε κατάσταση ερήμωσης ο μεγαλύτερος φόβος για έναν ιδιοκτήτη είναι να μείνει μόνος σε μια γειτονιά όπου όλοι έχουν φύγει. Για να ενισχυθεί ο αστικός ιστός ο δήμος του Detroit προχώρησε από πέρσι σε δημοπρασίες πολύ φτηνών κατοικιών σε υπό ερήμωση γειτονιές ξεκινώντας απ’ τις πιο κοντινές στο κέντρο για να επιτευχθεί ακριβώς η συνεκτικότητα (Building Detroit 2014). Με χορηγία μιας Τράπεζας ο Δήμος δίνει σε κάθε ιδιοκτήτη που θα προχωρήσει σε αγορά ακινήτου επιδότηση αποκατάστασης μέχρι 25.000 δολ. αν τελειώσει τις εργασίες σε 6 μήνες και το κατοικήσει ο ίδιος για τα επόμενα 5 χρόνια.
Διευκολύνεται λοιπόν ο ένοικος και ενισχύεται και ο κοινωνικός ιστός. Το κόστος της επιδότησης είναι το ίδιο με αυτό που θα κόστιζε μια κατεδάφιση στον Δήμο ~20.000 οπότε το όφελος είναι πολλαπλάσιο.

Πάντως πρόκειται για ένα μέτρο εκτάκτου ανάγκης σε περιοχές που πραγματικά έχουν εξαφανιστεί από τον χάρτη.

Βθιλδινγ Δετροιτ
Το site των δημοπρασιών του Δήμου του Detroit

Διατήρηση του κοινωνικού ιστού στο επίπεδο της λειτουργίας/ χρήσης

ΗΠΑ
Κοινωφελείς χρήσεις, κοινωνική κατοικία και διατηρητέα
Τελευταία στην Αμερική υπάρχει μια πληθώρα περιπτώσεων αποκατάστασης διατηρητέων που προορίζονται για χρήση κοινωνικής κατοικίας , ή για άλλη κοινωνική χρήση, σχολεία, γηροκομεία, κέντρα για την ψυχική υγεία κτλ. Ο λόγος αυτών των κοινωφελών χρήσεων είναι ότι είναι ο μόνος τρόπος να χρηματοδοτηθεί η αποκατάσταση μέσω ειδικών φοροαπαλλαγών. Πρόκειται για ακίνητα που αγοράζονται από εταιρείες σε πολύ χαμηλές τιμές γι’ αυτό και τα πιο πολλά βρίσκονται σε γειτονιές σχετικά υποβαθμισμένες και επίσης αγοράζονται μαζικά ώστε να σχηματίζουν ένα πυρήνα γειτονιάς. Καθώς το κόστος αγοράς είναι σχετικά μικρό στην ουσία το κόστος της αποκατάστασης είναι το βασικό έξοδο.

Τα χρηματοδοτικά κίνητρα για την αποκατάσταση είναι φτιαγμένα έτσι ώστε να απευθύνονται μόνο σε εταιρείες και όχι σε ιδιώτες. Υπάρχει μια έκπτωση από φόρο που έχει ήδη πληρωθεί που φτάνει ως το 20% του κόστους ανακαίνισης και- προσοχή- δεν δίνεται σε περιπτώσεις ιδιοκατοίκησης. (20% Historic Rehabilitation Tax Credit). Υπάρχει επίσης μια έξτρα έκπτωση φόρου 10% αν το ακίνητο προορίζεται για κοινωνική χρήση, και σ’ αυτή προστίθεται η έκπτωση φόρου-επιδότηση που δίνει ο εκάστοτε δήμος, οπότε μια εταιρεία μπορεί να γλιτώσει έως και 50% των φόρων που έχει πληρώσει. Αυτό ισοσκελίζεται και έχει νόημα, μόνο αν πρόκειται για εταιρεία που πληρώνει εκατομμύρια σε φόρους. Για τον ιδιώτη δεν έχει νόημα.

Είναι βέβαια ειρωνικό πως με τον τρόπο αυτό συγκροτήματα ολόκληρα κατοικιών που έχουν προέρθει από κατασχέσεις μετατρέπονται σε κοινωνική κατοικία από μεγάλες εταιρείες. Ωστόσο παρότι η ιδιοκτησία δεν διατηρείται, διατηρείται και ενισχύεται ο κοινωνικός ιστός. Κάτι που συμβάλλει σημαντικά σε αυτό είναι η εμπλοκή του τοπικού εργατικού δυναμικού.
Καθώς μιλάμε για κοστοβόρες επενδύσεις σε γειτονιές σχετικά υποβαθμισμένες έχει σημασία να ενισχυθεί και η τοπική κοινότητα έτσι ώστε να στηρίξει και να αγκαλιάσει την επένδυση. Η ανάπτυξη των δεσμών με την κοινότητα γίνεται με απασχόληση στα διάφορα πόστα της κατασκευής και μετά, αλλά και στη φάση του σχεδιασμού με συμμετοχικές διαδικασίες. Το όφελος του δεσμού με την κοινότητα είναι η εξασφάλιση της βιωσιμότητας της επένδυσης.

Ωστόσο ούτε κι αυτό φαίνεται να απευθύνεται στην περίπτωση της Αθήνας, γιατί ο όρος κοινωνική κατοικία δεν έχει νόημα με την έννοια ότι τα ενοίκια είναι ήδη παρά πολύ χαμηλά, δεν θα ήταν δηλ. ανταγωνιστικό (το μόνο που θα είχε νόημα είναι το μηδενικό ενοίκιο, το οποίο όμως δεν θα μπορούσε να κάνει απόσβεση εξόδων)

28thStApartments_EricStaudenmaierPhotography

28th Street Apartments. Los Angeles, Conservancy Preservation Award in 2013
Το κτίριο τώρα εξυπηρετεί ενήλικες χαμηλού εισοδήματος και πρώην άστεγους νέους
στο μεταβατικό στάδιο επανένταξης (Coalition for Responsible Community Development CRCD)

Διατήρηση του κοινωνικού ιστού στο επίπεδο της διαχείρισης

Γλασκώβη
Συνεταιρισμοί κατοικίας- ΚΟΙΝΣΕΠ
Αν και αρκετά μικρότερη από την Αθήνα η πόλη της Γλασκόβης έχει πολύ περισσότερες ενεργές ΚΟΙΝΣΕΠ εκ των οποίων πάνω από 100 αφορούν την κατοικία. Πρόκειται για συνεταιρισμούς ιδιοκτητών ή ενοικιαστών- ουσιαστικά για συνεταιρισμούς γειτονιάς. Στην περίπτωση των συνεταιρισμών ιδιοκτήτων τα μέλη του συνεταιρισμού προχωρούν από κοινού στην αγορά ακινήτων στα οποία και διαμένουν. Η διαφορά με τον μοναχικό ιδιοκτήτη είναι ότι αν πρόκειται για σπίτια που χρειάζονται αποκατάσταση μπορούν ως ΚΟΙΝΣΕΠ να πετύχουν χρηματοδοτήσεις, επιδοτήσεις και ευνοϊκότερα δάνεια, απ’ ό,τι ο καθένας μόνος. Επίσης επειδή όλοι συμμετέχουν στην διαχείριση κάποια έξοδα και αποφάσεις είναι πιο εύκολες όταν μοιράζονται, όπως το να βρεθούν συνεργεία.
Υπάρχουν και οι συνεταιρισμοί ενοικιαστών, δηλ. κάποιοι είναι ιδιοκτήτες αλλά κάποια από τα διαμερίσματα διατίθενται και προς ενοικίαση με τον όρο όμως του κοινωνικού ενοικίου έτσι ώστε να εξασφαλίζεται το κοινωνικό προφίλ της ΚΟΙΝΣΕΠ.
Είναι κάτι τελείως διαφορετικό από το να έχει κανείς απλά διαμέρισμα σε μια πολυκατοικία μαζί με άλλους 20 γιατί πρόκειται για από κοινού διαχείριση και ιδιοκτησία και συλλογικές διαδικασίες.

Αυτό θα μπορούσε να είναι και μια λύση για την Αθήνα για αγορά κατοικιών από ομάδα ανθρώπων που ενδιαφέρονται να κατοικήσουν σε μια περιοχή, ειδικά τώρα που οι τιμές αγοράς σε κάποιες γειτονιές είναι εξευτελιστικές.

ΑΘΗΝΑ- και τώρα τι;

Ποιες επιλογές υπάρχουν αυτή τη στιγμή για το μοναχικό Αθηναϊκό διατηρητέο;
Η πιο προφανής είναι η παραχώρηση στο Δήμο, ή σε κάποια μεγάλη εταιρεία για μια δεκαπενταετία πχ. στη διάρκεια της οποίας το ανακαινίζουν και καρπώνονται τα έσοδα της διαχείρισης της ενδιάμεσης περιόδου, με τον φόρο βεβαίως να παραμένει στον ιδιοκτήτη. Αυτά περιγράφονται στο σχέδιο νόμου για τα εγκαταλειμμένα κτίρια του κέντρου της Αθήνας -ανάμεσα σ’ αυτά και τα διατηρητέα-, που επεξεργάστηκε το πανεπιστήμιο Θεσσαλίας στα πλαίσια του ΣΟΑΠ (Σχέδιο Ολοκληρωμένης Αστικής Παρέμβασης Αθήνας).

Σύμφωνα με αυτό η συγκατάθεση του ιδιοκτήτη σχεδόν εκβιάζεται, είναι αναγκασμένος ή να το αποκαταστήσει και να το κατοικήσει/χρησιμοποιήσει άμεσα ή να το παραχωρήσει προς αποκατάσταση και εκμετάλλευση ή να το αποχωριστεί οριστικά αν δεν έχει να πληρώσει τους φόρους της περιόδου που η εκμετάλλευση θα γίνεται από τρίτους.
Προέχει η προστασία του κτιρίου, όχι της λειτουργίας ή του ιδιοκτήτη. Η διατήρηση του κοινωνικού πλαισίου μέσα στο οποίο εντάσσεται το κτίριο μένει έξω από τη συζήτηση. Ο ιδιοκτήτης μένει απ’ έξω και προτεραιότητα έχει η εκάστοτε ιδιωτική εταιρεία σε κάθε δικαστική διαμάχη.

Υπάρχει κάποια άλλη λύση; Αν θέλουμε μια άλλη λύση.
Προφανώς και στην περίπτωση των διατηρητέων, όπως και σε άλλα ζητήματα αυτή τη στιγμή, δεν μπορούμε να αποφύγουμε τη λέξη κοινότητα.

Δεν αρκεί μια τεχνολογική καινοτομία, αλλά χρειάζεται μια κοινωνική καινοτομία. Είναι πλέον αποδεδειγμένο ότι η κοινωνική καινοτομία προσελκύει και την τεχνολογική, όπως πχ στα τεχνολογικά hub δημιουργικότητας, στο Βερολίνο που συναγωνίζεται ακόμη και τη Silicon Valley (McGath 2015). Η τεχνολογική πρωτοπορία του Βερολίνου δεν ξεκίνησε από κάποιο πανεπιστήμιο ή με την εγκατάσταση ενός τεχνολογικού κολοσσού αλλά με την ευκαιρία που είχαν οι young creatives να βρεθούν μαζί και να συνεργαστούν ισότιμα σε ένα περιβάλλον φιλικό, δηλ. προσιτό.

Η αποκατάσταση ενός διατηρητέου θα μπορούσε να ειδωθεί να σαν ένα hub καινοτομίας για τους μηχανικούς σαν ένα πειραματικό συνεργατικό μοντέλο.
Ένα εργαλείο γι’ αυτό θα μπορούσε να είναι οι ΚΟΙΝΣΕΠ. Μια ΚΟΙΝΣΕΠ είναι τουλάχιστον πενταμελής, τα μέλη μπορούν να είναι και εργαζόμενοι σε αυτή ή όχι και αν είναι δικαιούνται το 35% των εσόδων και το άλλο πηγαίνει στους σκοπούς της εταιρείας (Σύντομος Οδηγός). Έχει ένα κοινωνικό προφίλ που σημαίνει ότι αποδίδει πίσω στην κοινωνία, δεν έχει ιεραρχική δομή και τα μέλη συμμετέχουν ισότιμα στην απόφαση του πως θα μοιραστούν το όποιο κέρδος. Το καταστατικό των ΚΟΙΝΣΕΠ λοιπόν δεν αφήνει πολλά περιθώρια κερδοσκοπίας, είναι αποτρεπτικό για τις μεγάλες προσωποπαγείς τεχνικές επιχειρήσεις είναι όμως ιδανικό για όσους περισσότερο πλήττονται αυτή τη στιγμή, για ομάδες μηχανικών που ενδιαφέρονται για συνεργασίες.
ΚΟΙΝΣΕΠ μπορούν να γίνουν σε όλα τα επίπεδα διατήρησης που αναφέρθηκαν προηγουμένως με διάφορους συνδυασμούς

• Στο επίπεδο της ιδιοκτησίας-
ΚΟΙΝΣΕΠ ιδιοκτήτων, που έχουν ήδη διατηρητέο, και στην ουσία δημιουργούν ένα συνεταιρισμό γειτονιάς και μέσα από αυτό μπορούν να πάρουν πιο εύκολα επιδοτήσεις, ή ΚΟΙΝΣΕΠ νέων ιδιοκτητών που προχωρούν σε από κοινού αγορά και αποκατάσταση
• Στο επίπεδο της κατασκευής –
ΚΟΙΝΣΕΠ μηχανικών-συνεργείων αποκατάστασης
• Σε ένα πιο συνδυαστικό μοντέλο
ΚΟΙΝΣΕΠ όπου συμμετέχει ο ιδιοκτήτης και μηχανικοί-συνεργεία
• Και τέλος και ΚΟΙΝΣΕΠ που επεκτείνεται σε όλη τη διαδικασία και στην μετέπειτα διαχείριση και χρήση όπως αυτές που γίνονται για αποκατάσταση διατηρητέων με σκοπό να λειτουργήσουν ως τουριστικά καταλύματα.

Οι λεπτομέρειες δεν έχουν νόημα γιατί το τοπίο των επιχορηγήσεων και κανονισμών είναι ρευστό όποτε η λύση θα μπορούσε να βρεθεί κάθε στιγμή και ανά περίπτωση

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Το ερώτημα του αν μας ενδιαφέρει η διατήρηση των διατηρητέων μπορεί να απαντηθεί μόνο εμπλουτισμένο ως “τί μας ενδιαφέρει να διατηρήσουμε από τα διατηρητέα”. Η πολιτική- συμβολική απόφαση της διατήρησης της μορφής, μπορεί εύκολα να συνδυαστεί με οικονομική κερδοσκοπία. Η μορφή όμως παράγεται από τη ζωή κι αν εκτός από τη μορφή θέλουμε να διατηρήσουμε όλα αυτά που εξασφαλίζουν την ζωή, την αυθεντικότητα της ζωής στα διατηρητέα, χρειάζεται μια πιο ανατρεπτική πολιτική απόφαση. Τα ΕΣΠΑ είναι στην Ευρώπη αλλά οι νόμοι φτιάχνονται εδώ από μια πολιτική βούληση που πρέπει να σκεφτεί τι θέλει να διατηρήσει και τι όχι.
Ένα δεύτερο βήμα πάντως είναι και η βούληση του ιδιοκτήτη, να ξεπεράσει τα στεγανά της ιδιοκτησία του, να βρει τρόπους να συμμετάσχει στο κοινωνικό πείραμα που συντελείται γύρω του αυτή τη στιγμή, όπως και όλων των υπολοίπων, του κόσμου των μηχανικών, του κόσμου της οικοδομής και όσων μέχρι πριν είχαν αντικρουόμενα συμφέροντα να προχωρήσουν σε συνεργασίες. Δεν υπάρχει ατομική λύση.

ΑΝΑΦΟΡΕΣ

Το βίντεο όλης της ημερίδας

Advertisement