Κάθε επανάσταση έχει την πλατεία της
“Every revolution has its square” λέει ο Eric Swyngedouw μιλώντας για την επαναπολιτικοποίηση της πόλης, με αναφορά στις εξεγέρσεις των τελευταίων χρόνων που είχαν ως πραγματικό τους τόπο τις πλατείες της Αθήνας, την Τahrir,  Times square, Γκεζί κα. [1] Κάτω από ένα γενικό και ακαθόριστο αίτημα δημοκρατίας οι εξεγέρσεις αυτές επανέφεραν την σχέσης πόλης και πολιτικής, την ιδέα της πόλης ως τόπο που συντίθεται πολιτικά – μέσα από συγκρούσεις και διαβουλεύσεις. Η πλατεία είναι ο κατεξοχήν συμβολικός τόπος της Δημοκρατίας όπου ενσαρκώνεται και εκτυλίσσεται η αστική πολιτική διαδικασία σε αντίθεση με την αρένα ενός σταδίου που παραπέμπει σε Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, εικόνα όχλου και αυτοκρατορικά διαγγέλματα.

Mια συμβολική διαφορά ανάμεσα στη Δημοκρατία και την Αυτοκρατορία. Ανάμεσα στον τόπο όπου οι πολίτες συγκροτούν οι ίδιοι το πολιτικό τους μέλλον και στον τόπου όπου τον καταναλώνουν σαν έτοιμο θέαμα.

Από την ανακοίνωση του δημοψηφίσματος και όλες τις επόμενες μέρες το ίδιο το δημοψήφισμα ως επιλογή καταρχάς και ως προς τις λεπτομέρειες του εν συνεχεία, ως προς τα ερωτήματα και την νομική ισχύ, τέθηκε υπό αμφισβήτηση και από τις δυο πλευρές και απαξιώθηκε πλήρως από μια τρίτη πλευρά της “ουδέτερης” αποχής. Πολλοί αναπόφευκτα είναι μπερδεμένοι για το ποια μπορεί να είναι η απάντηση σε ένα ερώτημα που το ίδιο τους μοιάζει ακαθόριστο. Το Ναι μοιάζει πιο σαφές. Μια συνθήκη πολλαπλασιασμένης σκληρότητας και λιτότητας με εκποίηση και οριστική απώλεια των όποιων δυνατοτήτων ανάπτυξης και παραγωγικής ανασυγκρότησης της χώρας από τους πολίτες της εις το διηνεκές (βλ. ιδιωτικοποιήσεις, ΤΑΙΠΕΔ, κλειστές βιομηχανίες και απώλεια δημόσιας γης).
Το Όχι όμως μοιάζει απόλυτα ασαφές αφήνοντας περιθώρια για τους χειρότερους φόβους. Σε μια μηχανιστική, εργαλειακή αντίληψη της πολιτικής που απαιτεί να ζυγίζει πράγματα καθαρά, νούμερα και διαγράμματα, σε μια λογική “ανάλυσης κινδύνου” (risk analysis) το Όχι είναι αδιανόητο. Σε τι μπορεί να συναινεί και τι μπορεί να συνεπάγεται;

Για το Ναι μπορεί να γίνει μια υπόθεση με όλα τα αναλυτικά εργαλεία που παρέχει η μελέτη της δράσης του ΔΝΤ στις χώρες της Λατινικής Αμερικής. Μετά τους εκεί πειραματισμούς έχει έρθει η ώρα για ένα μεγαλύτερο πείραμα προς την κατεύθυνση εγκαθίδρυσης ισχυρότατων οικονομικών δικτύων μέσω της αποδυνάμωσης των δημοκρατικών διαδικασιών εντός και εκτός των εθνικών επικρατειών. Πρόκειται για το Ευρωπαϊκό πείραμα με Δούρειο Ίππο την Ελλάδα. Η Ελληνική περίπτωση δημιουργεί για όλη την Ευρώπη ένα κακό προηγούμενο υπαναχώρησης στο ΔΝΤ ως οικονομικό ρυθμιστή που δρα υπέρ μιας διεθνούς οικονομικής ολιγαρχίας. Μια καταφατική απάντηση σε μέτρα που παραβιάζουν πλέον καταφανώς τα ανθρώπινα δικαιώματα θα τορπίλιζαν κάθε Ευρωπαϊκό μέλλον και θα μετέτρεπαν την Ευρωζώνη στο μεγαλύτερο πείραμα του ΔΝΤ με απώτερες παγκόσμιες συνέπειες. Αντίθετα ένα ελληνικό Όχι αυτή τη στιγμή είναι, με ό,τι παρέχει η γνώση αυτών των θεμάτων, μια ελπίδα για όλη την Ευρώπη. Η Ευρωπαϊκή επιλογή βρίσκεται στο Όχι και αυτό δείχνουν οι γεμάτες Ευρωπαϊκές πλατείες αυτή την εβδομάδα προς συμπαράσταση στο δύσκολο Ελληνικό ΄Οχι.
Όμως για όσους στην καθημερινότητά τους και στο εσωτερικό της χώρας υποστούν τις συνέπειες ενός Όχι, τι μπορεί να σημαίνει αυτό; Αβέβαιο ως προς τις εξέλιξεις και τις διαδικασίες που θα ακολουθήσουν, με σενάρια ακόμα και βίαιης αντιδημοκρατικής εκτροπής να κυκλοφορούν, η πραγματικότητα της επόμενης μέρας, θα είναι σίγουρα σκληρή.

Μέσα λοιπόν σε μια δύσκολη εβδομάδα με αφόρητες πιέσεις, με απόλυτη  επίγνωση της διόλου ρόδινης επόμενης μέρας και με αβεβαιότητα ως προς το τι μπορεί να συμβεί, με συστολή, δίχως φωνές και αγριότητα, το πραγματικά τεράστιο και πρωτοφανές πλήθος που συγκεντρώθηκε χτες στο Σύνταγμα σήμανε την επιστροφή στον πραγματικό τόπο της Δημοκρατίας. Στον άγνωστο τόπο που αναδύεται διαρκώς ως ένα νέο μελλοντικό έδαφος,  για το οποίο ο καθένας παίρνει την προσωπική απόφαση και ευθύνη.  Το κορυφαίο διακύβευμα είναι η ανάληψη αυτής της ευθύνης για την κατασκευή του άγνωστου νέου τόπου. Κάθε απώλεια είναι πιθανή κι αυτό το ρίσκο  κανει την απόφαση βαθιά πολιτική. Αν υπήρχε μια σαφής απάντηση για την επόμενη ημέρα, η πολιτική θα ήταν επιστημονικό πεδίο.

“Η πολιτική δράση ορθά δεν είναι απλά κάτι που λειτουργεί καλά μέσα στο πλαίσιο των υπαρχόντων σχέσεων, αλλά κάτι που αλλάζει το ίδιο το πλαίσιο που καθορίζει πως λειτουργούν τα πράγματα…. Αυθεντική πολιτική είναι η τέχνη του αδύνατου- αλλάζει τις ίδιες τις παραμέτρους του τι νοείται ως “δυνατό” στο υπάρχον στερέωμα.”, Zizek [2]

Παρακολουθώντας τις πλατείες και τους δρόμους από το 2008, ο θεωρητικός λόγος που συσσωρευόταν γύρω από αυτές προσπαθούσε με κόπο να εκμαιεύσει ένα νέο πολιτικό υποκείμενο που να εκφράζει κάποιο σαφές αίτημα. Η ασχημάτιστη και δίχως πρόταγμα βία του 2008 ήταν το τελευταίο απομεινάρι μιας εποχής ευζωίας, τρεφόταν από την σταδιακή απώλεια μιας ευημερίας που ακόμη όμως δεν είχε οριστικά χαθεί. Η βία που ακολούθησε, από τους Αγανακτισμένους και μετά ήταν εν πολλοίς ενορχηστρωμένη άνωθεν- υπήρχε όμως ακόμα ένας διογκούμενος θυμός για ό,τι μέρα με τη μέρα χανόταν. Μετά από πολλές πορείες, απώλειες και συσσωρευμένη κούραση, μέσα σε μια πολύ πιο βαθιά κρίση, έχει έρθει μια πιο ώριμη στιγμή, η στιγμή που η γενική συνείδηση και αναδύεται πάνω από τα μερικά συμφέροντα- είτε στο εσωτερικό της χώρας είτε στις συμμαχίες με τους λαούς της Ευρώπης. Ένα διαφορετικό πλήθος, με νέο ήθος, που δεν συνασπίζεται κάτω από κομματικά συνθήματα, ούτε στο αίτημα επιστροφής σε κάποια χαμένα προνόμια, που δεν ενώνεται στη διεκδίκηση οικονομικών οφελών, αλλά στη δυνατότητα της Δημοκρατίας, στη δυνατότητα αυτοδιάθεσης, στη δυνατότητα μιας εκ των βάθρων δημιουργίας που δεν θα επιβάλλεται από εξωτερικά συμφέροντα αλλά θα χτιστεί από τον καθένα μας. Οι παραγωγικές δυνάμεις της χώρας- όχι οι ξένοι επενδυτές, αλλά αυτές οι κρίσιμες ηλικίες των 25-45- συσπειρώνονται γύρω από το Όχι. Το νέο μη προβλέψιμο έδαφος, που κανείς δεν μπορεί να φανταστεί είναι αυτό που εμπεριέχει τη δυνατότητα της αυθεντικής δημιουργίας. Το Ναι αντίθετα απευθύνεται στην συντήρηση και στην προστασία των κεκτημένων.

Η ιστορία στο απώτερο μέλλον μπορεί να αποκαλύψει μεγαλύτερα σχέδια γύρω από το αυριανό Όχι ή Ναι. που κανείς δεν μπορεί αυτή τη στιγμή να προβλέψει και να συλλάβει. Κάθε δημοκρατική απόφαση μπορεί να ανατραπεί μέσα από ένα ισχυρό κύμα άνωθεν βίας, οικονομικής, πολιτικής, βιοπολιτικής ή και πολεμικής. Όμως χτες βράδυ, έστω για λίγο, πάνω από τη μεγαλύτερη συγκέντρωση της πρόσφατης νεοελληνικής μας ιστορίας, σαν μια στιγμή φευγαλέας ευτυχίας, με ευθύνη και συναίσθηση, χωρίς ελαφρότητα και με όλο το βάρος της στιγμής, η Δημοκρατία ως εξαιρετική στιγμή συνέβη στο Σύνταγμα – ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΡΑ!

---

[1] Eric Swyngedouw “Every revolution has its square”,  https://citiesmcr.wordpress.com/2011/03/18/every-revolution-has-its-square/
[2]   “[T]he political act (intervention) proper is not simply something that works well
within the framework of existing relations, but something that changes the very
framework that determines how things work …. [A]uthentic politics … is the art
of the impossible – it changes the very parameters of what is considered ‘possible’
in the existing constellation”, Slavoi Žižek 1999 The Ticklish Subject – The Absent Centre of Political Ontology, London: Verso, p: 199