Το σχέδιο του ΦρανσουάΛουί Μπαρό για τον Εθνικό Κήπο 1845

Ένα ακόμη μέτωπο αστικής συζήτησης είναι ανοιχτό αυτή την στιγμή με θέμα τον Εθνικό κήπο και την πρόθεση του ιδρύματος ΝΕΟΝ- Δασκαλοπούλου να τον μετατρέψει σε υπαίθρια έκθεση γλυπτικής τύπου Μπιενάλε. Η εκθεσιακή πρόταση συνοδεύεται από αρχιτεκτονική- κηποτεχνική παρέμβαση  από το γραφείο Θ. Δοξιάδη. Πιο αναλυτικά μπορεί κανείς να διαβάσει για την πρόταση και τα παρασκήνια εδώ. ( iefimerida.gr “Πώς και γιατί ο Καμίνης θα καταστρέψει τον Εθνικό Κήπο”). Δεν είναι η πρώτη φόρα βέβαια που ο Εθνικός Κήπος απειλείται από αναπλάσεις. Η πιο πρόσφατη φορά και μάλιστα με πολύ πιο βίαιες και έντονες επεμβασεις,  είχε μάλιστα την υπογραφή καθηγητών του ΕΜΠ.

Ωστόσο το τι ακριβώς προβλέπει αυτή ή η προηγούμενη  πρόταση δεν έχει τελικά σημασία, ούτε κι αν τελικά θα προκύψει κάποια αισθητική βελτίωση. Γιατί πολύ απλά δεν θα έπρεπε καν να συζητάμε για επεμβάσεις αλλοίωσης ενός μνημείου. Κανείς δεν θα σκεφτόταν να καλέσει έναν καλλιτέχνη για να  προσθέσει χέρια στην Αφροδίτη της Μήλου για αισθητική βελτίωση. Το παράδειγμα είναι ακριβώς ανάλογο.

Αλλά το παράδειγμα αυτό αναδεικνύει την σχέση μας με το πράσινο καθώς και το βάθος της καλλιτεχνικής μας παιδείας. Η τέχνη όπως και το πράσινο στην πρόσφατη αστική μας συνείδηση καταγράφονται ως στοιχεία εξευρωπαϊσμού. Στο πράσινο και στην τέχνη επαφίουμε τις ελπίδες μας να γίνουμε επιτέλους Παρίσι. Όταν όμως αυτά συγκρούονται έχουμε το εξής παράδοξο. Από την μια να ονειρευόμαστε πρασινάδες στην Ομόνοια,  κι από την άλλη εκεί που είναι άφθονο να μην το εκτιμούμε και να ονειρευόμαστε Μπιενάλε στον Εθνικό  Κήπο.

Είναι σχεδόν συλλογική επιθυμία-φαντασίωση να πρασινίσει η Ομόνοια, όποιον κι αν ρωτήσεις θα ήθελε λίγο πράσινο στην Ομόνοια. Στην πραγματικότητα το όνειρο δεν είναι να πρασινίσει η πλατεία. Το όνειρο είναι να αποκτήσει ξανά την ευρωπαϊκή όψη αυτών των καρτ-ποστάλ των αρχών του αιώνα, να γίνει μια Place de la Concorde ξανά. Όπως και με την πεζοδρόμηση της Πανεπιστημίου, η καινούρια πρόταση των Ολλανδών γίνεται δεκτή ως η λύση που θα πρασινίσει την Πανεπιστημίου, όμως περιλαμβάνει ελάχιστα δέντρα παραπάνω απ’ όσα έχει ήδη ο δρόμος,  τα οποία κανείς βέβαια δεν προσέχει.

Γιατί δεν είναι το θέμα το πράσινο. Το “πράσινο” είναι το όχημα του εξευρωπαϊσμού μας, κι αν κάτι μπορεί να μας τον εξασφαλίσει με μεγαλύτερη βεβαιότητα, όπως μια συλλογή τέχνης, τότε το “πράσινο” έρχεται δεύτερο. Το υποσχόμενο πράσινο πιστεύουμε ότι θα καλύψει όλη την μαραζωμένη πόλη, ακριβώς όπως  στον Εθνικό Κήπο η επέλαση της τέχνης θα καλύψει το μαραζωμένο πράσινο.

Το πράσινο  και η τέχνη είναι ο δούρειος ίππος των αστικών αναπλάσεων, ομορφαίνουν τα πάντα, καλύπτούν τα πάντα, υπόσχονται την ένταξη μας στο πάνθεον των ευρωπαϊκών πόλεων. Δεδομένης μάλιστα της προβληματικής σχέσης των σύγχρονων Ελλήνων με τον δημόσιο χώρο, τα δικαιώματα σ’ αυτόν εκχωρούνται ασυζητητί με την υπόσχεση ότι θα προκύψει κάτι που γυαλίζει μεν, αλλά δεν θα μας ανήκει δε.

Γ. Ιακωβίδης Βασιλικός Κήπος